Viêm da tiếp xúc dị ứng là bệnh da liễu gây ngứa, sưng, phồng rộp ảnh hướng đến sinh hoạt hằng ngày và mất tính thẩm mỹ trên da. Vậy nguyên nhân và cách điều trị bệnh da liễu này như thế nào?
Cùng tìm hiểu về viêm da tiếp xúc dị ứng để chẩn đoán và điều trị bệnh kịp thời qua bài viết sau!
Viêm da tiếp xúc dị ứng là gì?
Viêm da tiếp xúc dị ứng là một dạng viêm da hoặc chàm do cơ thể phản ứng dị ứng với các yếu tố môi trường khi tiếp xúc với da, như vật liệu kim loại, niken. Tuy vậy, vật liệu hoặc các chất gây dị ứng này lại vô hại đối với những người không bị dị ứng với nó. Viêm da tiếp xúc dị ứng còn được gọi là dị ứng tiếp xúc.
Đối tượng dễ mắc viêm da tiếp xúc dị ứng
Viêm da tiếp xúc dị ứng là bệnh da liễu phổ biến, đặc biệt với những đối tượng:
- Phụ nữ: Tỷ lệ bệnh phổ biến ở phụ nữ cao hơn nam giới, chủ yếu là do dị ứng niken và dị ứng acrylate liên quan đến mỹ phẩm chăm sóc làm móng ở nữ giới.
- Trẻ em: Nhiều trẻ nhỏ cũng bị dị ứng với niken.
- Người lớn tuổi: Dị ứng tiếp xúc thường xảy ra ở bệnh nhân trên 70 tuổi khi bị phản ứng kháng sinh tại chỗ.
- Người có các công việc đặc thù: Công nhân kim loại, thợ làm tóc, nhân viên chăm sóc sắc đẹp, nhân viên chăm sóc sức khỏe, người dọn dẹp, họa sĩ và người bán hoa.
Nguyên nhân viêm da tiếp xúc dị ứng
Viêm da tiếp xúc dị ứng là một phản ứng quá mẫn loại 4 hay còn gọi là quá mẫn qua trung gian tế bào delayed type hypersensitivity, xảy ra 48–72 giờ sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng. Giải thích cho cơ chế phản ứng này: Việc các tế bào lympho T CD4+ nhận diện một kháng nguyên trên bề mặt da sẽ giải phóng các cytokine. Điều này sẽ kích hoạt hệ thống miễn dịch và gây viêm da.
Một số lưu ý đối với bệnh viêm da tiếp xúc dị ứng:
- Nguyên nhân gây bệnh chủ yếu từ chất gây dị ứng trên da nhiều hơn là từ các nguồn thực phẩm.
- Một số người có thể đã tiếp xúc với chất gây dị ứng trong nhiều năm mà không bị viêm da.
- Một số khác có cơ địa mẫn cảm nên dù chỉ tiếp xúc với một lượng nhỏ chất gây dị ứng cũng có thể gây viêm da.
- Da bệnh nhân suy giảm chức năng bảo vệ thường dễ bị viêm da tiếp xúc dị ứng hơn, như khi loét ở chân, viêm da quanh hậu môn hoặc viêm da tiếp xúc kích ứng mãn tính.
- Nguyên nhân khác liên quan đến loại protein cấu trúc trong lớp sừng da gọi là Filaggrin. Sự thiếu hụt Filaggrin (một loại protein có vai trò liên kết các tế bào ở bề mặt da) khiến da thiếu sự bảo vệ trước các yếu tố gây gây dị ứng từ bên ngoài.
Các triệu chứng lâm sàng
- Viêm da tiếp xúc dị ứng phát bệnh trong vài giờ, thậm chí có thể vài phút sau khi tiếp xúc dị nguyên.
- Các triệu chứng có thể lây lan ra vùng da xung quanh, thậm chí là toàn cơ thể, nặng hơn có thể dẫn đến shock phản vệ.
- Lưu ý bệnh xuất hiện ở ngón tay có thể dẫn đến viêm da tiếp xúc dị ứng ở mặt, trên mí mắt và bộ phận sinh dục.
Vùng da bị ảnh hưởng có thể đỏ, ngứa, sưng, phồng rộp hoặc khô và sần sùi.
Các trường hợp viêm da tiếp xúc dị ứng xuất hiện:
- Khi da tiếp xúc với đồ trang sức, do da dị ứng tiếp xúc với niken
- Da phản ứng với hương thơm trong nước hoa và đồ gia dụng
- Da dị ứng tiếp xúc với nhựa thông
- Sưng, phồng rộp mặt và cổ do phản ứng với thuốc nhuộm tóc, do dị ứng với paraphenylenediamine
- Dị ứng do da tay tiếp xúc với chất xúc tiến để tăng tốc độ lưu hóa cao su trong sản xuất găng tay
- Mặt đỏ ngứa do tiếp xúc với methylisothiazolinone. Đây là chất bảo quản trong các sản phẩm dầu gội đầu và khăn lau em bé
- Viêm da đầu ngón tay do acrylate. Chất được sử dụng trong mỹ phẩm nối tóc và làm móng
- Phản ứng da sau khi cấy ghép nha khoa có chứa acrylate
- Phồng rộp cục bộ tại vị trí thuốc bôi chẳng hạn như thuốc kháng sinh
- Sưng và phồng rộp ở những vị trí tiếp xúc (mặt và tay) do tiếp xúc với thực vật chẳng hạn như cây thường xuân độc, cây sáp Nhật Bản Toxicodendron succedaneum.
Các biến chứng của viêm da tiếp xúc dị ứng là gì?
Bệnh lan rộng
Viêm da tiếp xúc dị ứng ban đầu phát bệnh như một phản ứng cục bộ với chất gây dị ứng khi tiếp xúc với da, tuy nhiên các phản ứng nghiêm trọng có thể lan rộng do chàm hóa da, dẫn đến ban đỏ.
Vậy nếu bạn nuốt phải chất gây dị ứng có gây biến chứng nghiệm trọng khác không? Không, việc nuốt phải chất gây dị ứng tiếp xúc hiếm khi dẫn đến hội chứng baboon hoặc viêm da tiếp xúc toàn thân.
Dị ứng ánh sáng
Đôi khi viêm da dị ứng tiếp xúc chỉ phát sinh sau khi da tiếp xúc với tia cực tím. Phát ban chỉ xuất hiện ở những vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Điều này được gọi là viêm da tiếp xúc với ánh sáng.
Các triệu chứng dị ứng ánh sáng xuất hiện khi da tiếp xúc với một số chất và sau đó tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Các chất đó chính là nguyên nhân gây ra dị ứng, bao gồm:
- Một số hóa chất được sử dụng trong kem chống nắng.
- Viêm da mặt, cổ, cánh tay, bàn tay do sử dụng các chất có trong xà phòng diệt khuẩn, nước hoa.
Chẩn đoán bệnh
Kiểm tra các thông tin để chuẩn đoán
- Môi trường làm việc
- Sở thích
- Việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
- Các sản phẩm sử dụng tại nhà
Viêm da tiếp xúc dị ứng bao lâu thì khỏi? Bệnh thường khỏi hoàn toàn nếu chất gây dị ứng không tiếp xúc với da nữa (có trường hợp thì không khỏi), nhưng sẽ tái phát ngay cả khi tiếp xúc nhẹ với chất gây dị ứng đó lần nữa.
Kiểm tra và thử nghiệm mỹ phẩm
Bạn thể thử nghiệm thoa sản phẩm nhiều lần trong ngày lên vùng da nhạy cảm, như bên trong cánh tay, để xem viêm da tiếp xúc có xảy ra hay không để xác định nguyên nhân và kịp điều trị.
Thử nghiệm và chẩn đoán y khoa
- Test áp bì: Các bác sĩ da liễu sẽ thực hiện test áp bì (xét nghiệm dị ứng bằng một tấm dán) trên vùng da bị dị ứng tiếp xúc. Các xét nghiệm có thể xác định chất gây dị ứng cụ thể gây phát ban.
- Xét nghiệm soi tươi nấm da: Bác sĩ có thể cạo nấm da để soi, nuôi cấy và loại trừ nhiễm nấm.
- Thí nghiệm dimethylgloxime: Thí nghiệm này được kiểm tra tại chỗ để xem sản phẩm bạn đang sử dụng có chứa niken.
Các phương pháp điều trị
Bạn cần xác định mình tiếp xúc với chất gây dị ứng nào để tránh nó:
- Tìm ra chính xác nguyên nhân gây viêm da tiếp xúc bằng phương pháp kiểm tra dị ứng áp da (Patch Test)
- Xác định nơi chứa chất gây dị ứng bằng cách đọc nhãn, bao bì, thành phần của các sản phẩm trước khi sử dụng.
- Đeo găng tay phù hợp để bảo vệ tay khi tiếp xúc vào các vật liệu, cũng như tháo găng tay đúng cách, vì một số hóa chất có thể thấm vào một số loại găng tay.
- Hãy đi thăm khám bác sĩ da liễu để được chẩn đoán và điều trị sớm.
Một số cách điều trị viêm da tiếp xúc dị ứng như:
- Sản phẩm làm mềm (emollient), giữ ẩm
- Thuốc bôi steroid tại chỗ
- Kháng sinh tại chỗ hoặc thuốc uống đối với nhiễm trùng thứ cấp
- Steroid đường uống: Thường sử dụng các đợt ngắn hạn đối với những trường hợp nặng
- Quang trị liệu
- Azathioprine, ciclosporin hoặc chất ức chế miễn dịch khác.
- Thuốc mỡ tacrolimus và kem pimecrolimus là những chất ức chế calcineurin điều hòa miễn dịch và hiệu quả trong điều trị viêm da.
Bạn nên đi thăm khám bác sĩ khi các triệu chứng viêm da tiếp xúc dị ứng xuất hiện, để đảm bảo an toàn, hiệu quả trong quá trình điều trị và ngăn ngừa biến chứng khác có thể xảy ra.
